1000-letnia Strażniczka Wiary

Cudowna figurka Madonny z Dzieciątkiem znajdująca się w Bazylice pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi w Bardzie została wykonana z drewna lipowego pozyskanego w 1011 r. Taki jest wynik badań zaledwie 2-gramowej próbki pobranej z rzeźby, przeprowadzonych przez renomowane krakowskie Laboratorium Datowań Bezwzględnych prof. dr hab. inż. Marka Krąpca, które współpracowało przy tym z wiodącą w tej dziedzinie na świecie jednostką badawczą w Seattle (USA). Co ważne: naukowcy z obu ośrodków nie byli informowani skąd pochodzi przedstawiony im do analizy materiał badawczy, aby nie wpływało to w jakikolwiek sposób na ich motywację.  

O przebiegu i wynikach badań poinformował Marcin Ciba (szef zespołu konserwatorów), podczas konferencji prasowej, która odbyła się w bardzkim klasztorze Ojców Redemptorystów w miniony wtorek. Naukowiec stwierdził, że sama rzeźba nie mogła powstać później niż kilkanaście lat po pozyskaniu drewna. To oznacza, że w Bardzie ulokowana jest najstarsza lub jedna z najstarszych tego typu rzeźb drewnianych nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Gruntowne prace konserwatorskie i badawcze sfinansowane dzięki dotacji przyznanej przez Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przeprowadzono w 2015 r. w związku ze zniszczeniem warstw polichromii i złoceń, które zostały wykonane podczas poprzednich prac konserwatorskich w 1926 r. Uszkodzenia powstały w trakcie ostatnich stu lat głównie, gdyż rzeźba znajdowała się w nieprzerwanym kulcie. Zespół profesjonalnych konserwatorów skoncentrował się na zahamowaniu procesów degradacji i uzupełnieniu warstw ostatniej polichromii, W trakcie konferencji eksperci przyznali, że byli zaskoczeni tym, iż struktura samego drewna jest nieuszkodzona i nie wymaga jakiejkolwiek interwencji. Mające ponad 1000 lat drewno, mimo stałego wystawienia na ekspozycję czynników zewnętrznych, jest dosłownie nietknięte przez drewnojady i jakiekolwiek inne zjawiska natury biologicznej. Ten stan potwierdzono wykonując serię zdjęć RTG.

Dla potwierdzenia lub wykluczenia historycznego charakteru figurki (po uzyskaniu pozwolenia ze strony kustosza bardzkiego Sanktuarium Maryjnego ojca Mirosława Grakowicza oraz Nadzoru Konserwatorskiego) pobrano nieco ponad 2 gramy próbki drewna i poddano je analizie metodą węgla radioaktywnego C14. Wyniki badań po kalibracji zgodnie z krzywą kalibracyjną dały wynik ok. 1011 roku, z tolerancją błędu +/- 26 lat. Pamiętać należy że data graniczna uzyskana w tej metodzie nie odnosi się bezpośrednio do momentu powstania obiektu, a do czasu pozyskania materiału (ścięcia drzewa). W trakcie badania metodą C14 rozpoznano wstępnie gatunek drewna, który następnie niezależnie zidentyfikowano w badaniu mikroskopowym jako drewno lipowe. Ten gatunek drewna jest powszechnie stosowany jako materiał snycerski ze względu na jego walory, przede wszystkim łatwość obróbki we wszystkich płaszczyznach. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że drewno lipowe jest materiałem stosunkowo wrażliwym na czynniki zewnętrzne i szybko się degraduje w środowisku które jest niestabilne. W związku z wyśmienitym (jak na datowanie) stanem zachowania można podejrzewać że pozyskany materiał stosunkowo szybko obrobiono (wyrzeźbiono), a następnie niezwykle o niego dbano na przestrzeni wieków. Oznaczać to może, że figura związana jest z przedcysterskim okresem historii Barda, a gdyby te przypuszczenia okazały się prawdziwe, mielibyśmy do czynienia z najstarszym przedstawieniem Maryjnym w Polsce.

O znaczeniu przeprowadzonych badań i prac konserwatorskich, poza szefem zespołu konserwatorów Marcinem Cibą, mówiła m.in. Barbara Nowak-Obelinda – dolnośląski wojewódzki konserwator zabytków. Jej zdaniem przeprowadzone czynności mogą być początkiem następnych działań na rzecz utrwalania i zabezpieczenia dóbr kultury materialnej Barda. Z wielką wdzięcznością i uznaniem o trybie prowadzonych prac badawczych wyrażał się także ojciec proboszcz Mirosław Grakowicz. Na zakończenie spotkania dziennikarze mogli z bardzo bliskiej odległości wykonać zdjęcia odnowionej figurki Madonny z Dzieciątkiem, znanej w Bardzie jako Strażniczki Wiary. Burmistrz Barda Krzysztof Żegański na swoim fanpejdżu napisał  m.in.: „Wielka radość ogarnęła moje serce. Kilka dni temu otrzymałem wiadomość od naszego Proboszcza Ojca Mirosława Grakowicza, że bardzka figurka Maryi z Jezusem jest prawdopodobnie najstarszą tego typu zabytkiem w Polsce. (…) Dziękuję za tę pomoc w przekazywaniu dobrych wiadomości z Barda. Dziękuję ekspertom, którzy pochylili się nad naszą Cudowną Figurką Matki Bożej i przywrócili jej niepowtarzalne piękno. Piękno, przed którym zginają się kolana wiernych, i przed którym szeroko otwierają się oczy turystów. (…) Czyż to nie Miasto Cudów?”

Informacja, że mamy do czynienia z najstarszą drewanianą rzeźbą powstałą w kulturze chrześcijańskiej w Polsce i jedną z niewielu takich w Europie, przyciągnie do Barda zarówno kolejnych naukowców prowadzących badania z dziedziny historii i sztuk pięknych, ale też pielgrzymów i turystów. Dla administracji kościelnej i samorządowej, szczególnie w tym roku, gdy przez Polskę przejdzie olbrzymia fala gości w związku ze Światowymi Dniami Młodzieży, to poważne wyzwanie. Należy tu nawiązać do zdarzenia sprzed 50 lat. 3 lipca 1966 r., a więc w roku Millenium Chrztu Polski, koronacji bardzkiej madonny dokonał Ksiądz arcybiskup Bolesław Kominek – ówczesny metropolita wrocławski. Uczynił to na podstawie bulli Papieża Piusa XII z 1948 r. Niestety wrogie wobec Kościoła Katolickiego władze PRL-u nie akceptowały tego postanowienia i uniemożliwiały przez osiemnaście lat dokonanie aktu koronacyjnego.

W dniach 1 – 2 – 3 lipca 2016 r. odbędą się uroczystości z okazji 50-lecia koronacji cudownej figurki. Centralna liturgia będzie miała miejsce w niedzielę 3 lipca 2016 r. o godz. 11:00. Z kolei 24 lipca do Barda dotrze liczna rzesza pielgrzymów udających się na Światowe Dni Młodzieży do Krakowa. Młodzież z Polski oraz innych krajów będzie tu przeżywać bezpośrednie przygotowanie do spotkania z Ojcem Świętym Franciszkiem, który do Polski przybędzie dwa dni później.